Honda Super Cub - ngôi sao trong ký ức người Việt

Trong dòng chảy bất tận của lịch sử và xã hội Việt Nam hiện đại, hiếm có một tạo tác công nghiệp nào lại sở hữu sức sống mãnh liệt, len lỏi sâu vào từng ngóc ngách của đời sống và hóa thân thành một phần không thể tách rời của ký ức tập thể như chiếc xe Honda Super Cub. Nó không đơn thuần là một phương tiện giao thông, một khối kim loại và động cơ khô khan. Honda Super Cub là một chứng nhân của thời cuộc, một biểu tượng sống động của sự thay đổi, một thước đo cho sự sung túc và trên hết, là người bạn đồng hành bền bỉ, son sắt của bao thế hệ người Việt. Câu chuyện về Honda Super Cub tại Việt Nam tựa như một bản trường ca hùng tráng về sự thích ứng, lòng trân trọng và một di sản văn hóa vẫn còn cháy bỏng rực rỡ cho đến tận ngày hôm nay.

Để có thể thấu hiểu trọn vẹn tầm vóc của một huyền thoại, chúng ta cần cùng nhau lật lại những trang sử đã ngả màu, quay về những thập niên khi đất nước còn nhiều chia cắt và gian khó, để chứng kiến chiếc xe nhỏ bé này đã bắt đầu hành trình chinh phục trái tim người Việt một cách ngoạn mục như thế nào.

Những bước chân đầu tiên: Super Cub và dấu ấn sâu đậm trên hai miền

Trước khi chính thức trở thành một biểu tượng mang tầm vóc quốc gia, Honda Super Cub đã có những màn ra mắt rất khác biệt ở hai miền Nam - Bắc. Điều này phản ánh một cách rõ nét và chân thực bối cảnh kinh tế, chính trị và xã hội đặc thù của từng khu vực trong giai đoạn lịch sử đầy biến động.

1.1. “Đi Honda”: Một định nghĩa bất hủ về xe máy ở miền Nam

Ngay từ những năm 1960 của thế kỷ trước, những chiếc Super Cub đầu tiên đã theo chân các thương nhân, nhà buôn và chuyên gia quốc tế cập bến các đô thị sầm uất của miền Nam, đặc biệt là tại Hòn ngọc Viễn Đông - Sài Gòn. Với một thiết kế không thể thanh lịch hơn, vóc dáng duyên dáng, nhỏ gọn và cực kỳ linh hoạt trên những con đường, ngõ hẻm, nó đã nhanh chóng hòa mình và trở thành một phần không thể thiếu của nhịp sống đô thị sôi động.

Theo các tài liệu được ghi nhận, ước tính có khoảng 750.000 chiếc Super Cub đã được tiêu thụ tại thị trường miền Nam trước cột mốc năm 1975.

Sự phổ biến của nó lớn đến mức một hiện tượng ngôn ngữ độc đáo đã ra đời và ăn sâu vào tiềm thức của người dân. Người miền Nam đã dùng chính cái tên "Honda" để gọi chung cho tất cả các loại xe gắn máy hai bánh, bất kể thương hiệu.

Cụm từ "đi Honda" đã vượt qua ranh giới của một danh từ riêng, trở thành một danh từ chung, một động từ chỉ hành động. Đây là một minh chứng hùng hồn nhất cho sự thống trị tuyệt đối của thương hiệu Honda và đặc biệt là dòng xe Super Cub.

Chiếc xe khi ấy không chỉ là phương tiện đi lại đơn thuần. Nó còn là biểu tượng của một lối sống thành thị, của sự năng động, trẻ trung và hiện đại. Hình ảnh những tà áo dài thướt tha, bay trong gió bên cạnh chiếc Super Cub đã trở thành một nét đẹp kinh điển, một bức tranh khắc họa Sài Gòn xưa mà không một ai có thể quên.

1.2. “Honda Cánh Én”: Của hiếm nơi đất Bắc

Trong khi đó, tại miền Bắc thời kỳ bao cấp, bức tranh lại mang một màu sắc hoàn toàn khác biệt. Thế giới xe hai bánh lúc bấy giờ chủ yếu được thống trị bởi những cỗ máy đầy cơ bắp đến từ các nước Đông Âu thuộc khối xã hội chủ nghĩa như Minsk của Liên Xô, Simson của Đông Đức hay Babetta của Tiệp Khắc. Những chiếc xe này tuy có ưu điểm là mạnh mẽ, khỏe khoắn nhưng lại mang trong mình nhược điểm là khá nặng nề, cục mịch, vận hành ồn ào và tiêu tốn nhiều nhiên liệu.

Giữa bối cảnh đó, sự xuất hiện dù chỉ là hiếm hoi của một vài chiếc Honda "Cánh Én" (tên gọi dân dã mà người dân ưu ái đặt cho dòng Super Cub 78, 79 với phần ghi-đông được thiết kế vểnh lên tựa như đôi cánh của một con chim én) chẳng khác nào sự xuất hiện của một vật báu giữa đời thường. Chúng là hàng cực hiếm, là một khối tài sản cực kỳ giá trị, là niềm ao ước cháy bỏng của biết bao người. Việc sở hữu một chiếc "Cánh Én" không chỉ đơn thuần là có trong tay một phương tiện ưu việt với động cơ êm ái, bền bỉ đến kinh ngạc, mà còn là một sự khẳng định ngầm về đẳng cấp, vị thế và cả sự may mắn của chủ nhân.

Thời kỳ hoàng kim: Khi Super Cub là cả một gia tài

Sau ngày đất nước thống nhất và đặc biệt là trong giai đoạn Đổi Mới, Honda Super Cub thực sự bước vào kỷ nguyên hoàng kim rực rỡ nhất của mình. Nó trở thành một biểu tượng không gì có thể thay thế cho sự thịnh vượng đang lên và là một phần cốt lõi của nền kinh tế tự phát thời bấy giờ.

2.1. Thước đo của sự giàu có

Trong những năm tháng khi nền kinh tế vẫn còn bộn bề khó khăn, xe máy được xem là một tài sản khổng lồ. Và trong thế giới xe máy ấy, Honda Super Cub chính là vị vua không ngai. Chỉ những gia đình được xem là "có điều kiện", thực sự khá giả mới đủ tiềm lực kinh tế để sắm một chiếc xe "đập hộp", còn nguyên thùng. Các đời xe như Super Cub 81 "kim vàng giọt lệ" hay Cub 82 với những chi tiết thiết kế tinh xảo đã đi vào huyền thoại.

Cụm từ "kim vàng giọt lệ" là một minh chứng điển hình. Nó được dùng để mô tả mẫu xe Super Cub 81 có mặt đồng hồ với cây kim báo tốc độ màu vàng óng và cặp đèn xi-nhan trước sau mang hình dáng tựa giọt nước. Một chi tiết thiết kế tưởng chừng nhỏ bé nhưng lại đủ sức định giá cả một gia tài.

Người ta có thể dễ dàng bán đi vài cây vàng để mua một chiếc xe, và ngược lại, chiếc xe cũng là một dạng tài sản đảm bảo an toàn, có thể quy đổi ra vàng bất cứ lúc nào. Đơn giá của một chiếc xe khi đó là một con số khổng lồ.

Phần lớn số xe còn lại trên thị trường là xe đã qua sử dụng, được nhập về từ các bãi xe cũ của Nhật. Dân sành chơi thường gọi là "hàng Cam" (xe từ Campuchia về) hoặc "hàng bãi Nhật". Dù là hàng đã qua sử dụng, nhưng chất lượng của chúng vẫn vượt trội một cách đáng kinh ngạc. Nước sơn còn long lanh, tiếng máy nổ êm ru, đều đặn đến mức được ví von "như chó thở", và sự bền bỉ thì gần như là vĩnh cửu. Giá trị của một chiếc Honda Super Cub cũ được giữ gìn cẩn thận khi đó có thể tương đương với cả một mảnh đất ở vị trí đẹp.

2.2. Nền văn hóa “chế” và hệ sinh thái dịch vụ độc đáo

Sự độc đáo của Honda Super Cub tại Việt Nam còn nằm ở chỗ, người dùng đã không ngừng sáng tạo để "nâng cấp", biến tấu chiếc xe sao cho phù hợp hơn với nhu cầu sử dụng của mình. Chính điều này đã vô tình khai sinh ra một nền văn hóa "chế" xe đầy thú vị và đặc sắc.

Nguyên bản tại Nhật Bản, Super Cub thường được thiết kế cho một người ngồi và có mục đích chính là để chở hàng hóa nhỏ gọn. Khi về đến Việt Nam, nhu cầu chở thêm người phía sau là một điều tất yếu. Gần như ngay lập tức, các xưởng cơ khí nhỏ đã cho ra đời những chiếc đệm yên sau êm ái và bộ gác chân được gắn thêm một cách khéo léo. Cái yếm xe (bửng) bằng nhựa mỏng manh, vốn là một nét duyên dáng đặc trưng, nếu không may bị va quẹt, nứt vỡ sẽ được những người thợ lành nghề, những chuyên gia cơ khí, hàn lại một cách tỉ mỉ, sau đó mài giũa, đánh bóng kỹ lưỡng đến mức khó nhận ra dấu vết.

Chưa dừng lại ở đó, hàng loạt dịch vụ và phụ kiện "chế" đã ra đời để phục vụ người dùng Cub:

• Giỏ đựng đồ bằng sắt hoặc bằng mây tre đan được gắn ở phía trước.

• Khung inox dùng để chở hàng được gắn chắc chắn phía trên yếm xe.

• Bộ chụp lưới bằng inox sáng bóng để bảo vệ đèn pha và các đèn tín hiệu.

Thậm chí, cây bơm mỡ bò cũng trở thành một vật dụng quen thuộc, được người dùng để bôi trơn cho bộ phận bạc-giảm xóc gần như mỗi ngày. Đây là một thói quen bảo dưỡng rất đặc trưng, cho thấy sự trân trọng và kỹ lưỡng của người dùng Honda Super Cub.

Cả một hệ sinh thái kinh tế đã hình thành và sống khỏe dựa vào Super Cub, từ những người thợ sửa xe, thợ hàn, thợ tiện cho đến những cửa hàng bán phụ tùng lớn nhỏ. Chi phí cho các dịch vụ này cũng rất phải chăng, góp phần duy trì sức sống cho dòng xe huyền thoại.

Sự thoái trào của một "tượng đài"

Bất kỳ triều đại nào, dù rực rỡ đến đâu, cũng có lúc phải nhường sân khấu lại cho những thế lực mới nổi. Honda Super Cub vẫn là một ngôi sao sáng chói cho đến khi làn sóng của những mẫu xe hiện đại hơn ồ ạt tràn vào, đánh dấu một sự thay đổi lớn trong thị hiếu của người tiêu dùng và cấu trúc của thị trường.

3.1. Những kẻ thách thức "ngai vàng"

Kẻ thách thức đầu tiên và cũng là mạnh mẽ nhất lại đến từ chính công ty mẹ Honda: chiếc Dream II, hay còn được biết đến với cái tên thân thuộc "Dream Thái". Với kiểu dáng nam tính hơn, khung sườn cứng cáp, động cơ mạnh mẽ và một vẻ ngoài sang trọng, lịch lãm, Dream đã nhanh chóng chiếm lĩnh phân khúc cao cấp và trở thành niềm mơ ước mới của giới nhà giàu.

Sau Dream là sự trỗi dậy của Suzuki Viva với kiểu dáng thể thao và đặc biệt là sự ra đời của Honda Wave. Khi công ty Honda Việt Nam chính thức được thành lập và cho ra đời mẫu xe Super Dream (phiên bản nội địa hóa của Dream II) và sau đó là Wave Alpha với một báo giá cực kỳ hợp lý, sân chơi đã thực sự thay đổi mãi mãi.

3.2. Khi xe máy không còn là tài sản

Cú đánh mang tính quyết định, làm lung lay tận gốc vị thế độc tôn của Super Cub đến từ làn sóng xe máy Trung Quốc giá rẻ tràn vào thị trường vào những năm đầu của thập niên 2000. Các thương hiệu như Lifan, Loncin, Hongda... đã tung ra thị trường hàng loạt mẫu xe có kiểu dáng sao chép gần như y hệt các mẫu Dream, Wave nhưng với một đơn giá cực thấp, chỉ bằng một phần ba, thậm chí một phần tư so với xe Nhật.

Sự kiện này đã làm thay đổi hoàn toàn cục diện. Xe máy không còn là "tài sản" để tích trữ nữa, mà trở thành một phương tiện tiêu dùng phổ thông, ai cũng có thể tiếp cận. Khi đó, sự bền bỉ huyền thoại của Honda Super Cub không còn là yếu tố quyết định hàng đầu. Người tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ, dễ dàng bị thu hút bởi những mẫu xe mới hơn, thời trang hơn và quan trọng nhất là rẻ hơn rất nhiều.

3.3. Cuộc lui về “ở ẩn” đầy kiêu hãnh

Dần dần, bóng dáng những chiếc Super Cub thưa thớt trên các đại lộ, con phố lớn của thành thị. Nó bắt đầu một cuộc hành trình mới, lặng lẽ lui về các vùng ngoại thành, nông thôn. Tại những nơi này, nó lại quay trở về với đúng chức năng nguyên bản và giá trị cốt lõi của mình: một cỗ máy chở hàng bền bỉ, cần mẫn và không biết mệt mỏi. Hình ảnh những chiếc Cub cũ kỹ, nhuốm màu thời gian nhưng vẫn ngày ngày chở những mớ rau, những thùng hàng, những bao phân bón... đã trở nên quá đỗi quen thuộc trên những con đường làng, tiếp tục chứng tỏ giá trị không thể phai mờ của mình.

Di sản còn mãi với thời gian

Dù không còn ngự trị trên đỉnh cao danh vọng, di sản mà Honda Super Cub để lại trong lòng người Việt là bất tử. Ngọn lửa đam mê dành cho chiếc xe biểu tượng này chưa bao giờ thực sự tắt, mà chỉ âm ỉ cháy và rồi lại bùng lên mạnh mẽ theo một cách rất riêng trong xã hội hiện đại.

4.1. Sự trỗi dậy mạnh mẽ của văn hóa chơi xe cổ

Ngày nay, Honda Super Cub đã trở thành một đối tượng săn lùng của giới sưu tầm và những người có niềm đam mê mãnh liệt với xe cổ. Những chiếc Cub còn "zin" (giữ được linh kiện nguyên bản), đặc biệt là các đời hiếm như Cánh Én, 79, 81, 86... được các chuyên gia phục chế một cách công phu, tỉ mỉ và có giá trị rất cao. Báo giá cho một chiếc Honda Super Cub cổ được "dọn" lại một cách kỹ lưỡng có thể lên tới hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng, một con số không hề thua kém các mẫu xe tay ga cao cấp đời mới nhất.

Các câu lạc bộ, hội nhóm những người chơi Super Cub mọc lên ở khắp các tỉnh thành, quy tụ những con người có chung một niềm đam mê. Họ không chỉ gặp gỡ để chia sẻ kinh nghiệm phục chế, tìm kiếm phụ tùng, mà còn để cùng nhau hoài niệm về một thời đã qua, một nét văn hóa đẹp đẽ mà chiếc xe chính là tâm điểm.

4.2. Sự tái sinh huy hoàng từ chính hãng

Nhận thấy sức sống mãnh liệt của một huyền thoại, chính công ty Honda toàn cầu cũng đã có những động thái đầy trân trọng để tôn vinh di sản của mình. Năm 2009, trong một cuộc họp quan trọng, ban lãnh đạo của Honda tại các thị trường Đông Nam Á đã cùng nhau đứng bên một mô hình đất sét của một mẫu xe mới, bàn về khả năng tái sinh dòng xe thành công nhất trong lịch sử của hãng.

Kết quả của cuộc họp đó chính là sự ra đời của mẫu xe Honda Super Cub C125 hiện đại. Mẫu xe này giữ lại gần như trọn vẹn những đường nét thiết kế duyên dáng, cổ điển đã làm nên tên tuổi, nhưng được tích hợp những công nghệ tiên tiến của thế kỷ 21 như hệ thống đèn LED toàn phần, khóa thông minh Smart Key, và hệ thống phanh ABS an toàn. Sự trở lại này là một lời khẳng định đanh thép: huyền thoại Super Cub không hề chết đi, nó chỉ đang tiến hóa để phù hợp hơn với thời đại mới.

Dù cho thời gian có trôi qua, dù cho đường phố Việt Nam đã ngập tràn bóng dáng của vô vàn những mẫu xe hiện đại và hào nhoáng, hình bóng của Honda Super Cub - ngôi sao trong ký ức người Việt vẫn luôn ở đó, trong những câu chuyện kể, trong những thước phim cũ, trong những tấm ảnh gia đình và sâu thẳm trong trái tim của hàng triệu con người.

Ảnh: Phạm Trung